Bir önceki yazımda Nesimi'nin hangi akımdan/mezhepten etkilendiğini anlatmıştım. Bu yazımda ise hem Hurufilik mezhebinin kurucusu hem de İmadeddin Nesimi'nin akıl hocası olan Fazlullah Esterabadi'yi konuşacağız.

Hurufiliğin kurucu olan soyunun 7. İmam Musa el-Kazım’a dayandığı iddia edilen Fazlullah’ın nerede ve ne zaman doğduğu net değildir. Ama incelediğim tezler, dergiler ve kitaplar doğrultusunda şunu söyleyebilirim ki 1339? veya 1340? yılında Şirvan veya Hazar Denizi’nin güney doğusunda bulunan Esterebad şehrinde doğduğudur.

Fazlullah’ın ilk dönemi ve öğrenim durumu hakkında fazla bilgi bulamadım ancak 18 yaşında iken bir dervişten duyduğu ve Mevlana Celalleddin-i Rumi’ye ait olan beyitten etkilendiğidir:

Alıntı:“Bekaya sahip olduğun halde ölümden ne endişe ediyorsun,
Hudanın nuruna sahipken neden mağarada gizleniyorsun?”

Hocasına bunun gerçek manasını sorduğunda hocasının “Bunu ibadet, riyazet, aşk ve cezbeyle anlayabilirsin.” sözü üzerine hayatında değişimler başlar. Daha sonralar bir rüya gördüğünü ve bu rüyada kendisine Hz. Peygamber tarafından rüya tabiri yeteneği verildiğini ileri sürer. Bunun üzerine kendisini ibadete adar üstündeki pahalı eşyaları çıkarır ve bir çok Peygamber gibi kendisi de çobanlık yaparak zorlu bir süreç başlar hayatında.

Yolu İsfahana düşen Fazlullah burada belli bir süre kalır. Bir gece gördüğü rüya üzerine Hac niyetiyle yola çıkar. Tebrizden geçerken Esterebadlı bir kız ile evlenir. Daha sonra Harezm’e, buradan İsfahan ve en son Semirem’e giderek tekrar ibadete çekilir. Meşhed’e gider ve orada Şia’yı öğrenir ve ibadetlerine devam eder. Yolculuğunun devamında Harezm’e tekrar uğrar ve burada gördüğü rüyada fütuhatın gerçekleştiğini görür. Fütuhat, tasavvufta; “Allah’ın rızık gibi maddi, ilim ve marifet gibi manevi lütuflarını kullarına açması” anlamına gelir.

Rüyadan sonra yolculuğu devam eden Fazlullah’ın adının duyulduğu ve ünlendiği yer İsfahandır. Burada (tanınmışlarında olduğu) bir çok insanın rüya tabiri yaparak ünlenir. Tekrar hac için yola çıkan Fazlullah Tebrizden geçerken bir rüya görür ki -huriflikte tanrılık dönemi denilen dönemin başlancı bu rüyadır- Hz. Adem (A.S.), Hz. İsa (A.S.) ve Hz. Muhammed (S.A.V.) Allah’ın halifeleri, kendisi ise Mehdi (Mesih)’dir.

Önemli Not

Yukarıda Hurufiliği anlatırken fark ettiyseniz İmametin, 11.İmam bittiğini belittim. Hurufilikte ise 12. İmam Muhammed Mehdi (a.f.) yoktur. Mehdi tektir o da Fazlullahtır. Şia inancında ise 12.İmam Muhammed Mehdi (a.f) dir ve Gaybet-i Kübra(büyük gizleniş)dadır.

Bu rüyadan sonra kendine inananları aramak ve fikirlerini yaymakla geçirdi. Fikirleri Şeriata uygun değildi. O dönemin İslam alimleri, Hurufileri mürted/zındık olarak değerlendirmiş ve Timur tarafından onlara idam karar çıkmıştır. Tabi bu olaylar devam ederken Timur’u kendi görüşlerine davet eden Fazlullah, Timur’un oğlu Miran Şah tarafından 1394 yılında idam edildi. Kalan Hurufiler ya idam edildi ya da Anadolu ve Suriye’ye yerleşti. Hatta Hindistan’da bile bu fikri yayacak müritlerin o dönemden geldiğini söyleyenlerde bulunmakta.

Cavidan-name olan eseri Hurufilikte çok önemlidir. Onlar bu kitabı kutsal kitaplar arasında saymaktadırlar.

Ve konumuzun asıl kişisine geliyoruz, adına Enstitü kurulan, Azerbaycan’ın milli şairi ve Hurufiliğin önemli temsilcisi İmadeddin Nesimi…