Hayatını Sami Yusuf’un “Nasimi” parçasını dinledikten sonra araştırdığım, düşüncesi, eylemleri, şiirleri ve ölümüyle farklı olan şair ve düşünür. Düşüncesi ve eylemleri Hurufilik üzerine olduğundan bu nedenle bulunduğu dönemde derisi yüzülerek idam edilmiştir.

Nesimi’yi tanıtmam için daha öncesinde Hurufiliği bilmemiz gerekir. Nesimi’nin düşüncesi ve eylemleri bunu yaymak üzerinedir. Özellikle “İnsan sürekli sevgi eylemi içinde olmalı, çevresinde bulunan bütün nesnelerde Tanrı’yı, Tanrı’da ise bütün nesneleri görmelidir.” düşüncesidir. Bu düşüncesi ile Alevi Kızılbaş inancında 7 ulu ozandan sayılır. Hatta Kızılbaş Alevi erkan ve muhabbetlerinde adı geçtiğinde Aleviler sağ elin işaret parmağını öpüp başına koyarlar ve sonra sağ elini sol göğsünün üstüne bırakırlar.

Hurufilik, Fazlullah Esterabadi (Naimi) tarafından 14. yüzyılda kurulmuş mistik ve felsefi bir akımdır/mezheptir. Hurufi ismi adını huruf (harfler)’dan alır ve Hurufi, “harflere mensup olan” anlamındadır. Kutsal metinlerde (Kur’an-ı Kerim, İncil ve Tevrat) harf ve kelimelerin, sayısı, dizilimi, sırasında belli şifreler olduğu ve bunları oluşturan harf, kelime, cümle vs. oluşturan harflerin ebced hesabıyla zahir anlamı olduğunu söyleyen ve bu anlamlar üzerinden yeni anlayış ve yaklaşımı benimseyen mezhep / düşüncedir.

Bu mezhep / akım gibi harfçi akımlar “Kabalizm”, “Mandeizm” ve “Neo-Plataonculuk” dur. Hurufilik ile kıyaslandığını gördüm ama bu bana mantıksız geliyor Kabalizm Yahudilik ile alakalı iken Hurufilik İslamda batıni bir koldur. Etkilenmiş midir, olabilir. Dünya üzerinde her akım veya söyle bir başka akımı, kişiyi etkileyebilmektedir.

Hurufiliğin bakış açısı ise “Tanrı insandadır.” fikridir. Yani Tanrı insanda tecil etmiştir. Ben zaten sendenim ya da sen zaten bendesin gibi akımdan etkilenen şairlerin şiirlerinde bu ifadeleri görmeniz mümkündür. “Vahdet-i Vücut” vardır. Amaç varlığın hakikatinin harfler aracılığıyla ispatlanarak yine harfler aracılığıyla Tanrının varlıkla ispatlanması ve Tanrıya ulaşılmasıdır. Varlık, harflerin (Tanrısal kelamın) yansımasıdır. Yani harflerden hareketle Tanrıyı müşahede etmek mümkündür ve gereklidir. İnsan bu ilahi kelimeleri müşahede ederek Vuslat makamı (Allah’ın zat ve sıfatına) ulaşmış olacaktır.

Buraya kadar size güzel ve mantıklı gelmiş olabilir, o zaman akla şu soru geliyor: Neden bu Mezhep Batıni sayılıyor?
Kısaca, Allah, Fazlullah’da zuhur etmiştir(!). Evet sert bir giriş oldu ama kısa ve öz olarak böyle. Çünkü Hurufiler, Evreni üç döneme ayırmışlardır. Peygamberlik Dönemi olan ilk dönemde, Allah’ın kademe kademe kendisini peygamberlere açmış ve Fazlullah Esterabadi (Naimi) müjdelemiş; İmamlık Dönemi olan ikinci dönem ise, İlk İmam Hz.Ali ile başlamış ve Onbirinci İmam Hasan El Askeri ile bitmiştir (Fazlullah Esterabadi (Naimi)’nin 7. İmam Musa el-Kazım’ın soyundan geldiğine inanılır) ve Tanrılık Dönemi olan son dönemde ise, Tanrının Fazlullah’ın bedeninde zuhur ettiğine inanılmıştır ve bu inanç yüzünden Batıni sayılmıştır.

Yukarıda bir görsel bıraktım ama açıklamasını yapmadım. Bu görselle ilgili olan alıntıyı direkt paylaşıyorum:

Alıntı:İnsan yüzünde doğuşta yedi hat vardır: iki kaş, dört kirpik ve bir saç. İnsan bu yedi hat ile doğduğu için bunlara “hutut-ı ummi-ye”(ana hatlar) denir. Bunların hal ve mahal toplamı on dört eder. Yedi de “hutut-u ebiye”(baba hatları) vardır ki, bunlar erkekte ergenlik çağında çıkar: Yüzün sağ ve sol yanlarında iki sakal kılları, iki yanağın iki tarafındaki burun kılları, iki bıyık ve bir de alt dudaktaki (enfaka) kılları. Bunlarda hal ve mahal itibari ile on dört eder. Ana ve baba hatların toplamı 28 olur ki, bu Kur’an’ın yazıldığı 28 harfe tekabül eder. Saç ve enfeka, istiva ile ortadan ikiye ayrılırsa sekizerden on altı eder. Hal ve mahal toplamı da 32 olur ki Cavidanname’nin yazıldığı 32 Farsi harfe tekabül eder.

Nesimi’nin etkilendiği akımı az çok tanıdık ama onu etkileyen, halefi ve damadı olduğu Fazlullah Esterabadi (Naimi)’yi de tanımakta fayda olacağını düşünüyorum. Sıraki yazımda Fazlullah Esterabadi'yi tanıyacağız...